Chủ trì Hội thảo gồm có: KTS. Trần Ngọc Chính – Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam (từ trái qua) ; Tiến sĩ Hoàng Đạo Cương – Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; PGS.TS. Đoàn Minh Huấn, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh uỷ; ông Mai Văn Tuất, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh; đồng chí Phạm Quang Ngọc, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh;

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Quang Ngọc cho biết: Xu thế đô thị hóa nhanh chóng đang diễn ra trên toàn cầu đã dẫn đến những vấn đề, thách thức tiềm ẩn, khiến cho nhiều đô thị sở hữu di sản đối mặt với nguy cơ bị lấn át, mất đi bản sắc cũng như sự độc đáo riêng có. Nhiều quốc gia đã dành sự quan tâm đặc biệt tới việc xây dựng, phát triển, bảo tồn đô thị di sản phù hợp. Thực tế đã chứng minh, đầu tư vào các đô thị có yếu tố di sản là một kênh đầu tư không chỉ mang lại hiệu quả và lợi nhuận về kinh tế, mà còn là đầu tư cho hình ảnh, vị thế, vai trò của cả một quốc gia, một địa phương trong tiến trình lịch sử của nhân loại. Dân tộc nào càng khẳng định được vị thế của mình trong lĩnh vực văn hoá, sức ảnh hưởng trên bình diện toàn cầu thì dân tộc đó càng lớn mạnh.

Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Quang Ngọc cũng nhấn mạnh: Với tư duy quản trị rộng mở, quan điểm phát triển bền vững, định hướng phát triển của Đô thị di sản Ninh Bình đang dần hiện hữu. Với gần 60% diện tích của đô thị Ninh Bình – Hoa Lư là Quần thể Danh thắng Tràng An (trong đó có Cố đô Hoa Lư) đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới thì vai trò của di sản là rất quan trọng trong định hướng phát triển của đô thị và hoàn toàn phù hợp với quan điểm đã được các quốc gia phát triển trên thế giới áp dụng, vận dụng và tổ chức triển khai thực hiện.

Đến dự Hội thảo còn có các ông: Nguyễn Hồng Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Xây dựng, (Bìa phải); ông Lê Doãn Hợp, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin truyền thông, nguyên Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Nghệ An,

Từ yêu cầu của thực tiễn, tỉnh Ninh Bình phối hợp với Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học, nhằm xác định rõ những quan điểm, định hướng chung, từ đó thúc đẩy việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù trong công tác quy hoạch và quản lý đô thị để các đô thị di sản giữ được bản sắc, không xung đột với những giá trị của di sản Cố đô trong quá trình hiện đại hóa; đồng thời đáp ứng yêu cầu phục dựng, bảo tồn và phát huy giá trị vốn có. Trong Hội thảo này, Ninh Bình mong các nhà quản lý, các nhà khoa học và quý vị đại biểu quan tâm, thảo luận cho ý kiến về một số nội dung trọng tâm sau:

Một là: Làm rõ những vấn đề lý luận về đô thị di sản, với xu hướng tôn trọng đa dạng hóa loại hình đô thị; bảo vệ di sản văn hóa và môi trường, cảnh quan thiên nhiên; phân công và hợp tác lãnh thổ; xây dựng thương hiệu địa phương; phát triển du lịch, kinh tế di sản, công nghiệp văn hóa, tăng trưởng xanh; xây dựng mô hình đô thị bao dung nông thôn, đô thị hóa thích ứng với môi trường; gia tăng sức mạnh mềm, hội nhập vào mạng lưới đô thị di sản trong nước và quốc tế…;

Hai là: Nhận diện đặc trưng, cấu trúc, chức năng của đô thị di sản và kinh tế di sản và kinh tế di sản đối với quản lý và phát triển;

Ba là: Xác định trách nhiệm của các chủ thể trong việc bảo tồn, phục dựng và phát huy tiềm năng di sản, giữ gìn và nâng tầm đô thị di sản, phát triển nhanh, bền vững dựa trên giá trị văn hóa – sinh thái – nhân văn;

Bốn là: Định hướng phát triển và những giải pháp để quản lý, phát triển đô thị di sản nói chung và tại Ninh Bình nói riêng, tập trung phát huy các giá trị độc đáo, tiềm năng, lợi thế riêng có, xây dựng hình mẫu kết hợp giữa bảo tồn, phục dựng và phát triển kinh tế di sản, thúc đẩy tăng trường xanh;

Năm là: Kiến nghị cơ chế, chính sách phát triển đô thị di sản ở Việt Nam nói chung và Ninh Bình nói riêng.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương cho biết: Thời gian qua, Chính phủ, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, các bộ, ngành, địa phương luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với các di sản thế giới để các di sản ngày càng khẳng định vai trò, vị trí quan trọng, đóng góp tích cực vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội, tạo sinh kế cho cộng đồng nơi có di sản, bảo đảm sự phát triển bền vững cho Việt Nam và thế giới. Những tham luận và kinh nghiệm quý báu mà các đại biểu chia sẻ, trao đổi tại Hội thảo sẽ là những định hướng quan trọng để Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh Ninh Bình và các cơ quan liên quan tiếp tục nghiên cứu, áp dụng vào thực tiễn quản lý đối với Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Quần thể Danh thắng Tràng An, phục vụ phát triển đô thị di sản Ninh Bình trong thời gian tới.

KTS. Trần Ngọc Chính – Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam (VUPDA)

Phát biểu đề dẫn, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh: để trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với đặc trưng đô thị dị sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo, một trong những nhiệm vụ quan trọng là Ninh Bình cần phải xây dựng và phát triển du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có thương hiệu và hình ảnh riêng gắn với tiềm năng, giá trị Cố đô Hoa Lư và Di sản Văn hóa, Thiên nhiên thế giới Quần thể Danh thắng Tràng An.

KTS. Trần Ngọc Chính nêu rõ: sự lựa chọn định hướng phát triển của Ninh Bình trở thành Đô thị di sản thiên niên kỷ là hướng đi đúng đắn để thoát khỏi mô hình đô thị hóa dạng nén đang gặp nhiều thách thức ở Việt Nam cũng như toàn thế giới hiện nay. Đồng thời hướng đến mô hình đô thị có hàm lượng văn hóa cao, có đời sống đô thị giàu tính nhân văn, có thiên nhiên trong lành, có nhịp sống hợp lý, làm giàu bằng kinh tế trí thức. Tuy nhiên, những thách thức mà Ninh Bình phải đối mặt để trở thành một thành phố di sản thực sự vẫn còn rất lớn.

Để đi sâu thảo luận vào các nội dung mà Chủ tịch tỉnh đề cập ở trên, Hội thảo đã tổ chức thành 3 diễn đàn trao đổi ý kiến theo 4 chuyên đề:

Chuyên đề 1: Quản lý và phát triển thành phố di sản Cố đô sở hữu danh hiệu UNESCO; Chuyên đề 2: Nhận thức lý luận; Chuyên đề 3: Kiến tạo thể chế; Chuyên đề 4: Hành động của địa phương.

Tọa đàm 1: Quản lý và phát triển thành phố di sản Cố đô sở hữu danh hiệu UNESCO

Gợi mở những vấn đề Ninh Bình cần quan tâm liên quan đến công tác quy hoạch, Chủ tịch VUPDA cho rằng cần làm rõ sự cần thiết, xác định vai trò, vị trí và tính chất đô thị di sản thiên niên kỷ của thành phố Hoa Lư nói riêng và tỉnh Ninh Bình nói chung trong các quy hoạch quốc gia, quy hoạch ngành để làm cơ sở thực hiện các bước tiếp theo. Trên cơ sở giá trị của Quần thể Danh thắng Tràng An đưa ra các đề xuất về quy hoạch, mối quan hệ giữa Tràng An – Hoa Lư – thành phố Ninh Bình – yếu tố chính tạo ra thành phố mới trong tương lai. Các giải pháp quy hoạch phải tính đến sự chuyển biến không gian đô thị Ninh Bình qua các thời kỳ, lấy di sản Tràng An làm trung tâm. Quy hoạch, kết nối, quản lý vùng lõi và vùng đệm khu di sản với các khu vực lân cận.

Từ tiềm năng và lợi thế của vùng đất có vị thế địa lý, có các công trình kiến trúc, văn hóa kinh kỳ độc đáo, cùng những giá trị địa chất, địa mạo nổi bật toàn cầu của Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới thì định hướng để Ninh Bình trở thành thành phố trực thuộc Trung ương là có căn cứ song cần lựa chọn mô hình cấu trúc đô thị hợp lý với lộ trình thích hợp lý. Cấu trúc không gian kiến trúc – cảnh quan cần gắn liền với các yếu tố thiên nhiên đặc trưng, nhằm kiến tạo bản sắc đô thị mang tính tiếp nối, trên nền tảng bảo tồn, kế thừa và phát triển quỹ di sản văn hoá – thiên nhiên vốn có của Ninh Bình. Phân vùng tổ chức không gian dựa trên nền tảng cảnh quan sinh thái, vai trò hệ thống thủy lợi, dòng sông cổ, địa mạo, địa chất trong khu di sản.

Tọa đàm 2: Nhận thức lý luận

Tập trung thực hiện theo định hướng quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt và đồng bộ với quy hoạch Đồng bằng sông Hồng thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây cũng sẽ là căn cứ để tỉnh Ninh Bình sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương theo đặc trưng đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo, thành phố xanh và là cực tăng trưởng khu vực các tỉnh phía Nam đồng bằng sông Hồng. Khi đó, Ninh Bình sẽ không chỉ bền vững cho sự “phát triển hài hòa giữa phát triển kinh tế – công bằng xã hội – bảo vệ môi trường” mà còn góp phần cho sự bền vững về đơn vị hành chính đang hướng tới đô thị di sản Thiên niên kỷ trên phương diện văn hóa – lịch sử đậm đà bản sắc.

Đã đến lúc Ninh Bình rất cần có một cơ chế đặc thù, một hành lang pháp lý đủ đầy để mở đường cho địa phương trở thành đô thị di sản. Cần có các chính sách để bảo vệ các di sản thiên nhiên, văn hoá và các không gian đô thị. Tạo cơ chế bảo tồn, kết nối các bên liên quan, cải thiện các chính sách để Tràng An giữ vững danh hiệu Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới. Với nguồn lực sẵn có từ các giá trị này, cần có sự tham gia của các bên liên quan như chính quyền, người dân, nhà đầu tư và đặc biệt là các chuyên gia để đưa ra các quyết định.

Tọa đàm 3 và 4 xoay quanh chủ điểm: Kiến tạo thể chế và hành động địa phương

Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh: Để hướng tới đô thị di sản Thiên niên kỷ cần có cách tiếp cận mới nhằm đảm bảo đô thị phát triển theo tầm nhìn và mục tiêu đã đề ra. Cần xác định những yếu tố kiến trúc – quy hoạch không được thay đổi và những yếu tố kiến trúc – quy hoạch có thể thay đổi trong quá trình phát triển đô thị. Việc hoạch định chính sách phải đưa ra một chiến lược nhất quán, sao cho không ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan. Trong quản lý cần sự ứng xử thận trọng và có trách nhiệm với nguồn tài nguyên thiên nhiên hiện hữu đảm bảo cho sự phát triển bền vững, hài hoà trong hiện tại cũng như trong tương lai.